диққатни жамлаш

Диккатни жамлаш

Сизга қайси микроэлемент етишмаяпти?

Одам организми учун витаминлар қанчалик зарурлигини ҳаммамиз биламиз. Лекин вужудимиздаги бутун аъзолар ҳамда тизимларнинг рисоладагидек ишлаши учун макро- ва микроэлементлар ҳам зарурлигини унутманг. Чунки саломатлигимиз ана шу митти «ғиштлар»дан бунёд бўлади.

 Хотира ва диққатни жамлаш билан боғлиқ муаммолар, ёмон кайфият, сурункали касалликлар – буларнинг бари истеъмол қилинаётган таомларда макро- ва микроэлементларнинг етишмаслигидан келиб чиқиши мумкин. Минерал моддалар билан қувватингиз кескин ортмаса-да, танадаги бирортаям алмашинув жараёни уларни

кечмайди.

«Ҳаётимиз металлари»

Баъзида уларни минераллар деб ҳам атаймиз, аслида бу унчалик тўғир эмас. Чунки геологияда кристалл тузилишга эга тоғ жиснлари худди шундай аталади. Макро- ва микроэлементлардан эса тоғлар эмас, танамиз тўқималари ташкил топади. Билмасангиз, билиб қўйинг: Менделеев даврий жадвалидан жой олган 106 элементдан 81 таси одам организмида ҳам бор. Шундан қуйидаги 12 таси вужуд шаклланишида иштирок этгани учун тузилмавий элементлар деб аталади: углерод, кислород, водород, азот, кальций, магний, натрий, калий, олтингугурт, фосфор, фтор ва хлор. Улар макроэлементлардир ва бизга ҳар куни, бир неча миллиграммдан бир неча граммгача керак. Демак, улар билан танишамиз! 

 ● Кальций – энг муҳим макроэлементлардан бири, ўсиш ва суяк тўқимасининг мустаҳкамлиги учун керак. Агар кальций танқислиги витаминлардан D, С ва В (гуруҳидагилар) етишмаслиги билан баробар кузатилса, болаларда рахит ривожланади, катталарда эса скелет ҳамда тиш мустаҳкамлигига путур етади, юрак-қон томир касалликлари пайдо бўлиши эҳтимоли кучаяди. Қориндаги спазм, қўл ва оёқларнинг тортишиши, бўғимлардаги оғриқ кальций камлигининг илк белгиларидир. Сут ва сут маҳсулотлари кальцийга бой.

 ● Магний ҳам кальций сингари суяк тўқимаси таркибига киради, шунингдек, мушак ва нерв тизимини мустаҳкамлайди. Унинг етишмаслиги руҳий тушкунлик, тез чарчаб қолиш, мушаклардаги ҳолсизликка сабаб бўлади. Магний танқислиги узоқ вақт кузатилса (масалан, ичкиликбозлик ва сурункали юрак етишмовчилигида), қон томирлар, буйрак ҳамда юрак мушаклари иши издан чиқади. Қўл-оёқларнинг музлаши, иштаҳанинг йўқолиши, жиззакилик, кўнгил айниши, бош айланиши организмга магний етишмаётганидан дарак беради. Магний манбалари – бодом, какао, гречиха, жавдар, сули ва ундирилган буғдой.

 ● Калий танамиздан ортиқча сув ва тузни қувиб, юрак ишига ёрдам беради. Калийнинг камлиги туфайли мушаклар дистрофияси келиб чиқиши мумкин. Қуйидаги белгилар калий етишмаётганини билдиради: ётоқсираш, қўл-оёқларнинг титраши, юрак уришининг сустлашиши, терининг қуруқшаши, панжаларнинг шишиши.

 Агар шўр таомларни яхши кўрсангиз, калийга бой маҳсулотлар (деярли барча мева-сабзавотлар) сиз учун фойдали бўлади.

 ● Фосфор организмнинг ўсиши учун керак. Агар у етишмаса, одам диққатини жамлашга қийналади, ҳолсиз бўлиб қолади. Тухум сариғи, гўшт, балиқ, тил ва жигарда фосфор сероб.

Озгинаю созгина!

Микроэлементларнинг организмдаги улуши катта эмас – 0,001 дан 0,000000000001 фоизгача. Қолаверса, биз уларга катта эҳтиёж сезмаймиз. Бироқ микроэлементларнинг етишмаслиги соғлик билан жиддий муаммоларга сабаб бўлиши мумкин! Микроэлементларга қуйидагилар киради: рух, мис, марганец, молибден, бор, кобальт, йод, фтор, алюминий, бром, селен ва ҳоказо.

 ● Темир гемоглобин таркибига киради ва қон яралишида иштирок этади. Темир танқислиги анемия, соч тўкилиши, тез чарчаб қолиш, аёлларда ҳайзнинг оғриқли кечишига сабаб бўлади. Бу модда, айниқса, гўшт маҳсулотларида кўп.

 ● Йод қалқонсимон без гормонлари таркибига киради. Йод етишмаслиги туфайли эндемик буқоқ келиб чиқади, киши инфекциялар чалинишга мойил бўлиб қолади, болаларда ўсиш ва ақлий ривожланиш пасаяди. Сурункали чарчоқ, юракнинг тез уриши, қабзият йод танқислигининг яққол белгиларидар. Денгиз балиғи ва денгиз маҳсулотларида йод кўп бўлади.

 ● Кобальт йод, темир, кальций, фосфор, шунингдек, витамин А ва Книнг сингишига ёрдам беради. Бундан ташқари, у мушак массасининг етилиши учун зарур. Кобальт сули, буғдой, лавлаги, нўхат, бақлажон, карам, бодринг, резаворлар, жигар, тухум, товуқ гўштида бор.

 ● Мис гемоглобинни кўпайтиради, организмнинг қаршилик кўрсатиш кучиши оширади. Ёрмалар, бошоқли ва дуккакли маҳсулотлар, картошка, кўпгина сабзавотлар, гўшт, тухум ва асалда у анчагина.

 ● Селен иммунитетни мустаҳкамлайди, оқсил синтези ва ўсиш жараёнларини рағбатлантиради. Селен танқислигининг белгилари – қўл ва юздаги қизғиш доғлар. Манбалари – денгиз маҳсулотлари, гўшт, гуруч. 

 ● Фтор тиш эмалини, шунингдек, углевод ва ёғ алмашинувини яхшилайди. Жигар ва денгиз балиқлари фторга бой.

 ● Хром глюкозанинг сингишига кўмаклашади, ўсишни қўллаб-қувватлайди. Бу модданинг етишмаслиги ҳатто қандли диабетга олиб келиши мумкин экан! Хром шовул, лавлаги, қизилча, укроп, картошка, сабзи ва сулида бор.

 ● Рух организмдаги барча алмашинув жараёнларига таъсир кўрсатади. У кўпгина ферментлар ва инсулин гормони таркибига кирган. Рух етишмаслиги натижасида ўсиш жараёни ва жинсий етилиш кескин сусаяди, анемия келиб чиқади. Рух кўпгина маҳсулотларда бор, жумладан, қўзиқоринларда.

Танқсиликни тўсамиз

Минеал моддалар танқислиги туфайли келиб чиққан турфа хил касалликлар микроэлементозлар деб аталади. Бундай ҳолатга эса қуйидаги омиллар туртки бериши мумкин:

 - сифатсиз овқатланиш, ичимлик сувининг сифатсизлиги;

 - ноқулай жўғрофий шароит (ери ва сувида муайян моддалар етишмайдиган энднмик ҳудудлар);

 - ҳазм йўлининг сурункали касалликлари (масалан, Крон касаллиги, ярали колит);

 - қайноқ қаҳва ҳамда чойни кўп ичиш, зираворларни кўп истеъмол қилиш.

 Озиқ-овқат маҳсулотлари орқали организмни макро- ва микроэлементлар билан етарлича таъминлашнинг иложи йўқ. Яхшиси, шифокор билан маслаҳатлашган ҳолда витамин-минерал мажмуаларини қабул қилинг.

Диққатни ишга жамлашнинг 15 услуби Диққатни ишга жамлашнинг 15 услуби

Баъзида ишда диққатни жамлаш қийин бўлади. Доимий равишда ижтимоий тармоқлар ёки ҳамкасблар билан суҳбатга чалғиймиз. Вазифани максимал даражада тез ва сифатли бажариш керак бўлган вақтлар ҳам бўлади.

Сизлар учун диққатни ишга жамлашнинг 15 та ғаройиб усулини топдик, уларнинг самарадорлиги илмий тадқиқотлар билан исботланган.

1. Бажарилаётган вазифалар миқдорини камайтириш. Мичиган университети олимлари тадқиқотлар давомида шундай хулосага келдилар, инсон мияси бир вақтнинг ўзида иккитадан ортиқ бўлмаган вазифани бажарганидагина самарали равишда ишлайди.

2. Бироз медитация қилинг. Диққатни ишга қаратишнинг яна бир усули – медитация қилиш. Олимлар фикрига кўра, ҳар кунги медитация мия иш фаолиятини яхшилаб, диққатни жамлаш хусусиятини оширади.

3. Спорт билан шуғулланиш. Гарвард тиббиёт мактаби олимлари жисмоний машқлар “миянинг нейротрофик омили” (BDNF) деб аталадиган оқсил ишлаб чиқарилишига таъсир кўрсатишини аниқлашди, у хотира ва эътиборлиликни яхшилайди. Муваффақиятнинг бош калити - машқларни доимий равишда бажаришда.

4. Ишлар рўйхати муҳим вазифалар тўғрисида унутиб қўймаслигингизга ёрдам беради.Олимлар берган маълумотларга кўра, биз охирига етказилмаган ишларни яхши эслаб қоламиз ва иш вақтида уларга кўп маротаба чалғиймиз. Рўйхат эса жорий вақт давомида ҳақиқатан ҳам муҳим бўлган ишга диққатни қаратишга ёрдам беради.

5. Бир финжон қаҳва. АҚШ миллий биотехнология маълумотлар маркази тадқиқотларига кўра, кам дозадаги кофеин чарчаган вақтингизда эътиборингизни жамлаб олишга ёрдам беради.

6. Кичик танаффуслар. Иллинойс штати университети олимларининг хулосасига кўра, дам олиш учун ажратилган қисқа танаффуслар кун давомида қувватни тежашга ёрдам бериши мумкин. Олимлар бундай хулосага бир неча тажрибаларни амалга оширганларидан кейин келганлар, яъни унда бир гуруҳ одамлар компьютерда танаффус билан ишлаганлар, бошқа гуруҳга эса бундай дам олиш вақтлари ажратилмаган.

7. Ишдан тўлақонли дам олиш. Ишдан кетаётиб, қолиб кетган ишларни “унутиш” ва дам олиш тавсия этилади. Бундай йўл тутсангиз, офисга қайтганингизда вазифага янгича кўз билан қарай оласиз ва тезроқ янги ечим топишга муваффақ бўласиз.

8. Вазифачаларни ҳал этиш. Мазкур усулни универсал деб бўлмайди, бироқ тадқиқотчиларнинг фикрига кўра, баъзилар “мия учун машқлардан” фойда оладилар.

9. Сукунат. Сетон-Хилл унверситети тадқиқотлари шуни кўрсатдики, инсон организми шовқинга кўника олмайди. Шовқин қанчалик кўп бўлса, организмда шунча кўп кортизол ишлаб чиқарилади, бу гормон эса зўриқишлар вақтида ажралади.

10. «20/20/20» қоидаси. Шифокорлар доимий равишда компьютерда ишлайдиганларга ҳар 20 дақиқада узоқлиги 20 фут (6 метрга яқин) нуқтага 20 сония давомида тикилиб туришни маслаҳат берадилар. Бу кўриш билан боғлиқ бўлган муаммоларни четлаб ўтишга ёрдам берибгина қолмай, ишга диққатни жамлашда ҳам қўл келади.

11. Тиниқиб ухлаш. Паришонлик - доимий равишда мириқиб ухламаслик оқибатларидан биридир. Тиниқиб ухлаш зўриқишларга чидамлилик ва хотира даражасини оширади.

12. “Оффлайн” ишлаш. Баъзида иш вақтида интернетни ўчириб қўйинг. Бу сизни чалғитаётган омилларни камайтириш ва жорий вазифаларга диққатни қаратишга ёрдам беради.

13. Иш жойини тез-тез ўзгартириш, олимлар фикрига кўра, диққатни ошириш ва самарадорликка ижобий таъсир кўрсатмайди. Биз иш жойи билан боғлиқ масалаларга чалғишга мажбур бўламиз, бу эса кучимизни олади.

14. Аниқ белгиланган иш вақти. Олдиндан қайси вақтда қандай иш билан машғул бўлишингизни белгилаб олинг. Энг мураккаб вазифаларни куч ва ғайратингиз кўп бўлган вақтга ажратинг ва мазкур график бўйича ишлашга ҳаракат қилинг.

15. Бекорчилик. Бундай дам олиш вақтни смарфонга сарфлашдан кўра яхшироқ. Бироқ Гарвард университети олимлари бу ҳаммага ҳам қўл келмаслигини айтишган. Тадқиқотларга кўра, кўплаб одамлар ўзларининг қисқа танаффусларида смартфон ва гаджетлар билан овора бўлганларида самаралироқ бўлишган.